8 11 2023

Leonard Shlain Leonardo’nun Beyni’nde (2020: 23-33) her yıl tek bir madalya veren Nobel Ödül Komitesi’nin üyesi olduğumuzu varsaymamızı ve ödülün sadece en sıra dışı sanat eserini yaratana değil de, aynı zamanda bilme de en olağanüstü katkı sağlamış birine verilecek olmasını düşünmemizi ister. Üstelik yarışmanın bütün çağdaş ve tarihsel kişilerin yanı sıra doğru biyografik kayıtların tutulmaya başlanmasından önceki insanlığın bütün temsilcilerine açık olmasını önerir. Milyon dolarlık soru şudur: Oyunuzu kime verirdiniz?

Tarihsel kayıtlar sanat ve bilimin birbirinden uzaklaşarak aktığını ve dâhinin belirgin biçimde dallara ayrıldığının kanıtı olduğu için kime oy vereceğimiz sorusu jüri üyeleri olan bizleri zorlayacaktır. Shlain aynı anda farklı disiplinlerle meşgul olan birkaç yazar, sanatçı ve bilim insanının adını telaffuz eder: Ömer Hayyam, Leon Battista Alberti, Michalengelo, Donato d’Agnolo, Galileo Galilei, Nicholas Copernicus, Wolfgang von Goethe, Sigmund Freud. Ama toplanan komite bunların hiçbirinin etkin oldukları alanların birinde ya da diğerindeki katkılarının Nobel Ödülü’nün katı standartlarına ulaşacak düzeyde olmadığına karar verir. Çünkü adayın uğraştığı temel alan bilimse, sanatsal yaratıları; sanatsa, bilimsel yaratıları tam tersi alanda uğraşan rakiplerinden daha iyi değildir. Alexander Pope bu tuhaf ikilemi şu sözlerle kaleme almıştır: Bir bilime sadece bir dâhi sığar / Sanat bu kadar engin, insan zihni bu kadar dardır.

Sanatta yaptığı yenilikçi tablolarıyla, bilimde ise keşfettiği çok sayıda ilke ve tasarladığı birçok teknolojik icatla, iki kategoride de bu ödülü alabilecek tek bir kişi vardır: Nevi şahsına münhasır bu kişi Leonardo da Vinci’dir.

Kaynakça

Shlain, Leonard (2020). Leonardo’nun Beyni, çev. Levent Tayla, İstanbul: Paloma Yayınevi.

Kaos Nedir, Ne Değildir? Viyana Çevresi