1 07 2020
Kapitalistleşme süreci, başka sonuçlarının yanı sıra, 1850’lerden sonra ulaştırma ve haberleşme olanaklarının metastas yaparcasına yayılmasına neden olmuştur. Karl Marx bu süreci “mekânın zaman tarafından yok edilmesi” ifadesiyle tanımlar. Marx’tan yaklaşık bir buçuk asır sonra, David Harvey, “zaman-mekân sıkışması” şeklinde kavramsallaştırdığı bu fenomeni, kapitalizmin hayatımıza kazandırdığı hız artışının ve mekânsal engellerin dünya sanki üzerimize çökecekmişçesine aşılması […]
15 06 2020
Zamanda hep geriye bakarız. Bir buçuk metre uzaklıktaki bir insana baktığımızda onu olduğu haliyle değil, saniyenin beş milyarda biri saniye önceki haliyle görürüz. Çünkü ışığın bir buçuk metre seyahat etmesi bu kadar sürer. Aya baktığımızda, onun 1,3 saniye önceki halini görürüz. Dünyadan uzaklığı 149.597. 871 km olan güneşe baktığımızda ise onun 8,3 dakika önceki halini […]
8 07 2019
Asla unutmayacağım anılarımdan biri, henüz ilkokuldayken, bir yaz gecesi gittiğim tütün tarlasında, uykum geldiği için at arabasının üstüne çıkıp yorganın altına girdikten sonra gökyüzündeki yıldızların dansını seyrederek uykuya dalmamdı. Dedemin kullandığı at arabasında, babaannem, annem, halam ve ben beş kişiydik. Gecenin karanlığını delerek geçtiğimiz tozlu yolar arabanın tekerleklerinin sesini kıstığı için hayalet misali yol alıyor, […]
7 06 2019
Kayıp Zamanın İzinde’nin yedinci ve son cildi, taslakları Combray’in anlatıldığı birinci cildin ilk bölümüyle birlikte tamamlanmış olan,1914’ten sonra yapılan eklemelerle son halini alan ve hemen her şeyin çözüldüğü Yakalanan Zaman’dır. Venedik’ten döndükten sonra Albertine’in ölümünün şokunu yavaş yavaş atlatmaya başlayan anlatıcı, birkaç yıl Paris dışındaki bir sanatoryumda tedavi görür ve tekrar Paris’e döner. Gökte uçakların […]
16 05 2019
Bir süre önce paylaştığım kaos, karmaşıklık ve kuantum kapsamındaki kaynakçaya kozmolojiyi de ekledim. Aslında, yukarıda andığım dört konudan her biri başlı başına birer disiplin, hatta her biri kendi içinde dallanıp budaklanıyor. Ancak benim derdim, disiplinlerarası bir kaynakça oluşturmak olduğu için bu yolu seçtim. Nihai amacım ise doğa bilimleriyle beşeri bilimleri birleştirmeye çalışarak toplumu daha iyi […]
25 02 2019
Bir yolcu, “İstanbul’un ışıkları göründü, koşun koşun, İstanbul’un ışıkları göründü” diye bağırıyordu. Sesi duyan babam beni kucağına aldı ve anneme de gelmesini söyleyerek merdivenleri hızla tırmanıp güverteye çıktı. Güvertede çok sayıda insan ayaklarının ucuna basıp yükselerek İstanbul’un ışıklarını görmeye çalışıyordu. Babam bir taraftan koltuk altlarımdan tutup ayakuçlarına basarak beni en yükseğe çıkarmaya çalışıyor, bir taraftan […]
6 02 2019
Gabriel Garcia Marquez’in başyapıtı Yüzyıllık Yalnızlık’ta (2014: 91-93) Buendia Ailesi’nin reisi José Arcadio Buendia, uykusuzluktan tükendiği bir gecenin sabahında odasına dalan ak saçlı sarsak Prudencio Aguilar’ı görünce, ölülerin de yaşlandığına şaşırarak “Prudencio!” diye haykırır ve devam eder: “Ne kadar da uzaklardan çıkıp gelmişsin!” Onca yıllık ölümden sonra dirilere duyulan yoğun bir hasretle sohbet ederler. Birkaç […]
3 01 2019
Karl Marx’göre “Kulanım değeri ya da mal, yalnızca, onda soyut insan emeğinin nesnelleşmiş ya da cisimleşmiş olması nedeniyle bir değere sahiptir. Öyleyse onun değerinin büyüklüğü nasıl ölçülür? Onun içerdiği ‘değer yaratıcı öz’ün, yani emeğin miktarıyla. Emeğin niceliği, süresiyle ölçülür ve emek – zamanın ölçeği de, saat, gün vb. gibi belli zaman birimleridir” (Marx, 2011: 52). […]
26 11 2018
Giorgio Agamben Çıplaklıklar’da çağdaşlık dediğimiz özel zaman deneyimine örnek olarak modayı incelerken insanı yine zamanın girdabına sürükler (2017: 23-25). Şöyle ki, moda, akıp giden zamanın içine özel bir süreksizlik sokarak, bir şeyin (giysi olsun) moda olup olmamasına göre, zamanı böler. Gelgelelim, bu fasıla kronolojik zaman içinde nesnelleşip sabitlenemez, çünkü modanın “şimdi”si, stilistin kafasında şekillendiği, terziye […]
28 08 2018
Sınırsız bir hayal gücüne sahip olan Einstein henüz 16 yaşındayken ışık hızıyla hareket eden bir gözlemciye, onun yanında hareket eden bir ışık demetinin nasıl görüneceğini merak etmiş ve yanıtını da kendisi vermişti: “Gözlemci, söz konusu ışık demetini hareket etmeden salınan (yani osile eden) bir elektromanyetik alan olarak algılayacaktır ve böylece herhangi bir dalga oluşumu meydana […]