26 11 2018

Giorgio Agamben Çıplaklıklar’da çağdaşlık dediğimiz özel zaman deneyimine örnek olarak modayı incelerken insanı yine zamanın girdabına sürükler (2017: 23-25). Şöyle ki, moda, akıp giden zamanın içine özel bir süreksizlik sokarak, bir şeyin (giysi olsun) moda olup olmamasına göre, zamanı böler. Gelgelelim, bu fasıla kronolojik zaman içinde nesnelleşip sabitlenemez, çünkü modanın “şimdi”si, stilistin kafasında şekillendiği, terziye anlatıldığı ya da mankenler tarafından bir defilede sunulduğu “an”a bağlı olarak değişeceği için hiçbir kronometreyle tespit edilemez. Son kertede “tarz”ın ya da “biçim”in moda olması kabul görmesine bağlıdır ki bu da zaman gerektirir. Bu durumda modanın zamanı, kendini bekler ve sonuçta hep geçtir. Daima, “henüz değil” ile “artık değil” arasında ele avuca gelmez bir eşik biçimini alır; tıpkı Aristoteles’e göre (Aristoteles, 2005: 183-195, Agamben, 2006: 108) “an”ın geçmiş ve geleceği hem birleştiren hem de bölen bir sınır özelliği göstermesi nedeniyle hep firari ve yakalanamaz bir şey olması gibi.

Agamben’e göre modanın kairos’u kavranamaz: “Şu anda modaya uyuyorum” cümlesi çelişiktir, çünkü özne bunu ifade ettiği anda zaten modası geçmiştir. Dolayısıyla modaya uygun olmak, çağdaşlık gibi, belli bir uyumsuzluğu ya da günü geçmişliği, belli bir “rahatlığı” gerektirir;  insanın güncelliğinin dışında kalan bir şeyi, demode olanın gölgesini taşıması gibi. On dokuzuncu yüzyılda Paris’te şık bir kadın için bu anlamda “O herkesin çağdaşıdır” denirmiş.

Modanın zamansallığının başka bir karakteri de, “henüz değil” ile “artık değil” in yanı sıra, “başka zamanlar”la da ilişkisi kurmasıdır. Moda geçmişte her hangi bir “an”ı (yirmili yıllar, yetmişli yılar, imparatorluk ya da neoklasik modasını) “alıntılayabilir” ve yeniden güncel hale getirebilir. Yani moda zamansal olarak bölünmüş olanı yeniden kaynaştırabilir, ölmüş olanı geri çağırabilir, hatırlatabilir, canlandırabilir.

Notlar

Agamben, Giorgio (2017). Çıplaklıklar, çev. Suna Kılıç, İstanbul: Alef Yayınevi.

Agamben, Giorgio (2006).Çocukluk ve Tarih, çev. Betül Parlak, İstanbul: Kanat Kitap.

Aristoteles (2005). Fizik, çev. Saffet Babür, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

An, Aristoteles, Giorgio Agamben, Henüz değil-Artık değil, Kairos, Moda, Moda Zamanı, Şimdi, Zaman, Zamansallık

Guermantes Tarafı Sodom ve Gomorra