27 05 2015

Entropi yasası, termodinamiğin ikinci yasasıdır. Birinci yasa, evrende madde ve enerjinin daimi olduğunu, yaratılamayacağını ve yok olamayacağını açıklar. Evrende farklı biçimlerde var olan madde ve enerji hiçbir zaman öz olarak değişmez, sadece şekil değiştirir. İkinci yasa olarak anılan entropi yasası, madde ve enerjinin sadece yararlanılabilenden yararlanalamıyana, geçerliden geçersize veya düzenliden düzensize doğru bir doğrultuda değiştirilebileceğini bildirir. Jeremy Rifkin ve Ted Howard’ın  ifade ettikleri gibi, “Esas olarak, ikinci yasa, tüm evrende her şeyin bir yapı ve değerle başladığını ve değiştirilemez biçimde rastgele kaos ve tükenmeye doğru gittiğini söyler… Entropi yasasına göre, evren ve dünya üzerinde herhangi bir yerde bir düzen yaratıldığında, bu, onu kuşatan çevrede daha büyük bir düzensizliğe sebep verme pahasına yapılır.” [1]

Dünyada her şey daima bozulma eğilimi taşır!

Isaac Asimov’un kısaca özetlediği gibi, evrenin toplam enerji muhtevası sabittir ve entropi sürekli artmaktadır. Artık işe dönüştürülemeyen enerji miktarının ölçümü olan entropi kavramı ilk kez Alman fizikçi Rudolf Clausius tarafından kullanılmıştır. Clausius, termodinamiğin ikinci yasasını, dünyada, entropi – elde edilemeyen enerji miktarı – her zaman maksimuma doğru yönelir şeklinde özetlemiştir.

Fritjof Capra’ın tanımladığı gibi “Entropi, bir sistemin gelişigüzel payının, diğer bir değişle düzensizliğin ölçümüdür ve zamanla artar. Yunanca ‘enerji’ ve ‘tropos’ sözcüklerinin birleşmesinden meydana gelen (en+tropy) entropi fiziki bir sistemin evrim derecesini ölçen bir niceliktir.” [2]

Romalı şair ve kısaca Horace olarak anılan Quintus Horatius Flaccus “Zaman,  dünyanın değerini düşürür” derken hem bilmeden de olsa, bir bakıma entropi yasasından söz ediyor hem de hepimizin sürekli kullandığı, “gelen gideni aratır”, “eski çamlar bardak oldu”, “ah nerede bizim zamanımızdaki bayramlar” deyişlerimizi kavramsallaştırıyordu. Aslında Yunan filozoflarına göre tarih sürekli bir bozulma süreciydi.

“Zaman kimseyi beklemez”, “zaman akıyor”, “zaman geçiyor”, “zamanı geri çeviremezsin” gibi ifadeler günlük konuşmalarımızın zamana ilişkin deyişleridir. Zaman ilerlerken enerji de elde edilebilir halden elde edilemez hale dönüşür. Masadan düşen su dolu bardağı eski haline getirmek imkânsızdır. Kırılan yumurta tekrar birleştirilemez. Çünkü entropi yasasına göre doğadaki her şey kullanılabilir halden kullanılamayan hale dönüşür.

“Dünya vaktini tüketiyor demek” dünyanın elde edilebilen enerjiyi tüketmesi demektir. Sir Arthur Eddington bunu “entropi, zaman okudur” şeklinde özetler; tersinmezdir.

Notlar

[1] Rıfkin.J, Howard.T. Entropi, Dünyaya Yeni Bir Bakış, Çeviren:  Hakan Okay,  İz Yayınları, İst.,1993.

[2] Capra, Fritjof. Yaşamın Örgüsü, Zihin ve Maddenin Yeni Bir Sentezi, Çeviren: Beno Kuryel, Yapı Merkezi, İst., 1996.

Capra, Clausius, Eddington, enerji, entropi, Horace, Howard, Rifkin, Termodinamiğin birinci yasası, Termodinamiğin ikinci yasası, tropos, Zaman oku

Basit ve Düzenliden Karmaşık ve Düzensize! Kaostan Düzene: Yaşam Kaosun Sınırlarından Doğar