15 06 2020

Zamanda hep geriye bakarız. Bir buçuk metre uzaklıktaki bir insana baktığımızda onu olduğu haliyle değil, saniyenin beş milyarda biri saniye önceki haliyle görürüz. Çünkü ışığın bir buçuk metre seyahat etmesi bu kadar sürer. Aya baktığımızda, onun 1,3 saniye önceki halini görürüz. Dünyadan uzaklığı 149.597. 871 km olan güneşe baktığımızda ise onun 8,3 dakika önceki halini görürüz. Yani ayın ışığı dünyaya 1,3 saniyede, güneşin ışığı ise 8,3 dakikada ulaşır. Örneğin, güneş 7 dakika önce patlamış olsaydı ruhumuz duymazdı (Muller, 2018: 144).

Evrenin derinliklerine baktığımızda her defasında evrenin daha önceki durumuyla karşılaşırız. En uzaktan gelen görüntüler sayesinde evrenin Büyük Patlama’dan sonraki genç halini, şu anki yaşının yüz binde birindeki yaşını görürüz (Turok, 2018: 217).

Bu durumda yıldızların ışıklarının çok eskilerden geldiğini, uzak galaksilerin  kendilerini bize şimdi oldukları gibi değil, bir zamanlar oldukları gibi gösterdiklerini söyleyebiliriz. Romancı John Banville “Elimizde olan sadece ancient light, çok eskilerden bir ışık” derken, zaman yolcusu Joyce Carol Oates, “Güneşin ışıklarını bize ulaşması için dakikalar geçtiğine göre, hep güneşle aydınlanan bir geçmişte yaşıyoruz” der. Evrenimizdeki olaylar birbirine bağlanabilir, bir diğerinin nedeni olabilir; ama birbirine bağlanamayacak kadar uzak ya da yakın da olabilir ve hangisinin daha önce geldiğini kimse söyleyemez. Bu nedenle kendi uzay – zamanımızda çok yalnızız demektir. Falcılar geleceği görür, ama Richard Feynman’ın deyişiyle şimdiki zamanı göremezler (Akt. Gleick, 2017: 79-80).

Bu konuda Roger Penrose son noktayı koyar: “Görelilik (Einstein) gereğince ‘şimdi’ diye bir kavram yoktur. Bu kavrama en yakın kavram uzay – zamanda bir gözlemcinin ‘eşanlı uzayıdır’, fakat bu tanım gözlemcinin hareketine bağlıdır! Bir gözlemciye göre tanımlanan ‘şimdi’, öteki gözlemcinin ‘şimdi’si ile uyuşmaz” (Penrose, 1999: 2).

Kaynaklar

Gleick, James (2017). Time Travel, London: 4th. Estate.

Muller, A. Richard (2018). Şimdi, çev. Nilgün Güngör, İstanbul: Paloma Yayınevi.

Penrose, Roger (1999). Us Nerede? Kralın Yeni Usu III, çev. Tekin Dereli, Ankara: TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları.

Turok, Neil (2018). İçimizdeki Evren: Kuantumdan Kozmosa, çev. Onur Uygun, İstanbul: Kolektif Kitap.

Ay, Büyük Patlama, evren, Galaksi, Geçmiş, Görelilik, Güneş, Işık Hızı, James Gleick, Joyce Oates, Neil Turok, Richard Feynman, Richard Muller, Roger Penrose, Şimdi, Uzay, uzayzaman, Zaman

Kıpkırmızı Bir Gece Zamanın Covid-19 Hali