30 10 2022
Karmaşıklıkta beliren dünya bir bütündür ve bütün parçalarının toplamından daha fazla bir şeydir. Örneğin şekerin tadı kendisini oluşturan karbon, hidrojen ve oksijen atomlarında yoktur ya da suyun ıslaklığına onu oluşturan hidrojen ve oksijen atomlarında rastlamayız. Daha da basitleştirirsem, Fransız bir arkadaşımın mucizevi olarak nitelediği ve doymak bilmeden yediği menemenin lezzetini, bu müstesna yemeği oluşturan domates, […]
1 02 2021
John Holland’a göre karmaşık bir sistem için verilebilecek en iyi örnek tropik bir yağmur ormanıdır. Çünkü yağmur ormanları neredeyse sonsuz bir çeşitlilikte türlere ev sahipliği yaparlar: İnsan aynı türden ikinci bir ağaç görmeden yüzlerce adım atabilir, tek bir ağaçsa birbirinden farklı binlerce tür böcek barındırıyor olabilir. Bu türler arasındaki etkileşimler, örneğin asker karıncaların önlerine çıkan […]
2 12 2020
Leonardo da Vinci’yı anlamak konusundaki merakımı gidermeye devam ediyorum. Einstein ve Steve Jobs’un biyografisini yazan Walter Isaacson’un kitabı (2019: 519-524) bu konuda ilginç bilgiler sağlıyor. Dünyanın gelmiş geçmiş en meraklı insanlarından olan Leonardo da Vinci’den öğrendiklerimiz ve öğreneceklerimiz saymakla bitmez. Isaacson’un bu dâhinin yaşamından çıkardığı dersleri bazı ekleme ve ufak tefek değişikliklerle özetlemeye çalışmak istiyorum. […]
14 02 2015
Beyond Ghor, tüm sakinlerinin kör olduğu bir şehirdir. Bir gün oldukça güçlü bir file sahip olan kral ordusuyla birlikte şehrin yakınlarındaki çöle kamp kurar. Fili “görmeyi” arzu eden halkın arasından bazı erkekler kamp alanına koşarlar. Hiçbiri daha önceden bir filin şekli hakkında herhangi bir bilgiye sahip değildir ve el yordamıyla yürüyüp filin etrafında toplanırlar. Amaçları […]
13 06 2013
Immanuel Wallerstein’ın, karmaşıklık teorisine dayanarak, bildiğimiz dünyanın sonuna geldiğimizi haber veren Bildiğimiz Dünyanın Sonu isimli kitabının üç temel argümanı vardır. Bunlar; kırsallığın sonu, ekolojik felaket ve demokratikleşmedir. Kırsallığın Sonu: Dünyanın kırsallıktan çıkmasıyla birlikte, sınırsız sermaye birikimine dayalı içinde yaşadığımız modern sistem, tükenmez gibi görünen yedek insan stoğunun erimesi nedeniyle, yüksek bir maliyet artışıyla karşı karşıya […]