1 05 2023
Zaman üzerine yazmakta olduğum kitabımın bölümlerinden birinin adı William Morris’in Hiçbir Yerden Haberler adlı romanından esinlendiğim Hiçbir Zamandan Haberler. Metinde daha önce kısmen paylaştığım gibi fizikteki blok-evrenden, Kurt Vonnegut’un Beş Mezbaha’da sözünü ettiği Trafalmodere’lulardan, McTaggart’ın zamanı yok varsaymasından, her şeyi bilen Laplace Şeytanı’ndan vb. bahsediyorum. Metni yeniden okurken internette bir gezinti yaptım ve Portsmouth Üniversitesi’nden […]
6 08 2022
Pierre-Simon Laplace, Fransız Devrimi (1789) patlak verdiğinde, Académie des Sciences’taki meslektaşlarına da sık sık anımsattığı gibi kendisini Avrupa’nın en büyük matematik dehalarından biri olarak kabul ettirmişti. Cumhuriyete olan bağlılığını açıklamış olmasına rağmen, Napolyon iktidarı ele geçirince Bonapartizme döner ve Théorie Analytique des Probabilitiés adlı ünlü kitabını imparatora ithaf eder. Kralcı olduktan sonra marki yapılan, bir […]
4 07 2022
“Işıldayan ayın göründüğü pencereye baktı ve şöyle dedi: ‘Ama şunu anlamıyorum… Nasıl sürekli gece yarısı oluyor burada, oysa çoktan sabah olmuş olmalıydı? ‘Bayram gecesini biraz uzatmak hoş bir şeydir’ dedi Woland.” Mihail Bulgakov, Üstat ile Margarita “Ayar istasyonları, saatleri durmuş hanımların ve beylerin saatlerinin ayarlarını düzeltmek için yol üstünde uğrayacakları küçük yerlerdi. Burada genç hanımlar, […]
2 06 2022
Hiçbir-Zamandan Bakış ya da Tralfamadore Perspektifi Fiilen evrenin dışında durmamız mümkün değildir. Evren daha büyük bir uzayda durup duran bir nesne değildir; uzay ve zaman olmak üzere var olan her şeyin toplamıdır. Bu nedenle dışında duran birisinin bakış açısından evrenin nasıl göründüğünü merak etmeyiz. Doğrusu, uzay-zamanın tümünü tek varlık olarak kavramaya çalışırız. Sean Carroll Zamanın […]
11 02 2022
Gaston Bachelard okurunu iyi hissetiren bir yazardır. Düşlemenin Poetikası’nda şöyle yazar: “Düşlemeye dalan bir düş-kuran gündelik yaşamın tüm ‘telaşesini’ bir kenara ittiğinde başkalarının kaygısından kaynaklanan kaygıdan kendini kopardığında, böylece gerçekten kendi yalnızlığının faili olduğunda, nihayet saatleri saymadan evrenin güzel bir yerini seyredebildiğinde, bu düş-kuran kendinde bir varlığın açıldığını hisseder. Böyle bir düş-kuran bir anda dünyayı […]
23 11 2021
Jay Griffiths’in Tik Tak’ ta yazdığı gibi eski Yunanlılar’ın zamanın farklı veçheleri için farklı tanrıları vardı. Bunlardan en önemlilerinden biri, mutlak, doğrusal, kronolojik ve nicel zamana adını veren Kronos, diğeri ise, çok daha kaypak ve renkli olan, fırsatın, iyi ve kötü şans ile nitel zamanın tanrısı olan Kairos’tur. Saatin geç olduğunu, dolayısıyla yatma vakti geldiğini […]
31 10 2021
“Ah, şimdi! O garip zaman, tüm zamanların en garibi; hep olan zaman…/ ‘şimdi’ nin sonundaki ‘i’ye ulaştığımızda ‘ş’, tarih olmuştur artık.” Michael Frayn’dan Aktaran Jay Griffiths, Tik Tak. Zaman üzerine yazarken Augustinus ile başlamak yerinde olacaktır. Paul Ricceur’un Zaman ve Anlatı adlı kitabında aktardığına göre, Augustinus İtiraflar’da, “Nedir gerçekten zaman? Eğer hiç kimse bana sormazsa […]
8 08 2021
Gaston Bachelard Su ve Düşler’de “… İnsanın doğduğu memleket bir uzam olmaktan çok bir maddedir; bir granittir ya da bir topraktır, bir rüzgârdır ya da bir kuraklık, bir sudur ya da bir ışık. Onda maddeleştiririz hayallerimizi, düşümüz onunla doğru tözüne kavuşur; temel rengimizi ona sorarız” derken, tam da söylemek istediklerimi ifade etmektedir. Akhisar’da döngüsel bir […]
17 02 2021
Perry Anderson Postmodernitenin Kökenleri’nde şöyle yazar: “Geçmişin nesneleri elimizin altında, istediğimiz an dokunabileceğimiz, kullanabileceğimiz uzaklıktadır; oysa postmodern şimdide, onlarla aramızda elektronik engel vardır: Bugün bizler, resim tararız, internette dolaşırız, görüntüyü dijitalleştiririz-hepsi de kaçınılmaz olarak, seyir kültürüne hükmeden oligopolilerin dolayımından geçen işlemlerdir” (Anderson, 2002: 147). İş, insanların hayatlarının çekirdeğidir ve öngörülebilir gelecekte böyle olmaya devam edecektir. […]
1 07 2020
Kapitalistleşme süreci, başka sonuçlarının yanı sıra, 1850’lerden sonra ulaştırma ve haberleşme olanaklarının metastas yaparcasına yayılmasına neden olmuştur. Karl Marx bu süreci “mekânın zaman tarafından yok edilmesi” ifadesiyle tanımlar. Marx’tan yaklaşık bir buçuk asır sonra, David Harvey, “zaman-mekân sıkışması” şeklinde kavramsallaştırdığı bu fenomeni, kapitalizmin hayatımıza kazandırdığı hız artışının ve mekânsal engellerin dünya sanki üzerimize çökecekmişçesine aşılması […]